Kabeljauw is een grote vis uit de Atlantische Oceaan.
Deze vis leeft vooral van bodemdieren zoals wormen en
garnalen, en haring en poon. Kabeljauw kan zo lang
als een mens worden, hoewel dat tegenwoordig niet
vaak meer gebeurd. De hedendaagse kabeljauw wordt
zelden groter dan 3 decimeter en zwaarder dan 10 kg.
Kabeljauw leeft of in diep water tussen 200 meter
en 600 meter en jaagt dan alleen, of in ondiep water
tussen kelpwouden en jaagt dan in groepen.
Kabeljauw is een roofvis
Het is een sterke roofvis met een enorme vraatzucht.
Kabeljauw heeft mooi wit vlees, zonder sterke vissmaak,
en is ook goedkoop. Andere delen van de Kabeljauw kunnen
ook gebruikt worden voor bijvoorbeeld vismeelverwerking,
zoals de kop en de ingewanden. Stokvis is gedroogde
kabeljauw (en Schelvis) en is hier niet populair maar
wel in Scandinavie. Kabeljauw en Schelvis en platvis zijn
elkaars concurrenten in de jacht op bodemdieren.
Kabeljauw of gul in het aquarium
Kabeljauw in het koudwater Noordzee aquarium
terroriseert het aquarium met zijn enorme vraatzucht.
Als jong visje (gul) staat het eigenlijk al alle
andere aquariumdieren naar het leven, en groeit
verbazingwekkend snel, en wordt in korte tijd
te groot voor de bak. Het is biezonder lastig
om aan jonge levende kabeljauw te komen.
Kabeljauw in de Oceaan
De Kabeljauw populatie in de Atlantische Oceaan
laat een dalende lijn zien, vooral in die gebieden
waar er veel op gevist wordt. De daling is vooral
in de Noordzee en Oostzee scherp, maar ook langs
de lange kust van Noorwegen.
Oorzaken daling Kabeljauw
De directe oorzaak en sterkste factor is overbevissing.
Maar er zijn veel meer oorzaken, met name de afname van
de prooidieren, zoals garnaal en mossel en wormen. In de
Oostzee en in mindere mate de Noordze is de watervuiling
ook een factor. Ook het verdwijnen van de Kelpbossen is
hier te noemen.
Kabeljauw, windmolens en zeewier, 2011
De komst van windmolenparken kan voor kabeljauw en schol
de redding zijn, windmolenparken bevorderen het milieu op
de Noordzee: met name beschermen windmolens tegen
(kor)visserij doordat vissers niet in de buurt van de
molens mogen en kunnen komen. Doordat de molens op
een fundering van stenen staan zal ook hierdoor het
leven sterk toenemen, de stenen bieden aanhechtingsplaats
voor mosselen en schuilplaatsen voor visjes.
Ook is de verwachting dat tussen de molens weer zeewier
terug komt, met name kelp. Wel moet bij de bouw
van de windmolens er tijdelijke maatregelen worden
genomen om de lokale fauna tegen het geluid van het
hijen van de palen te beschermen.
Stokvis
In de Noordelijke landen is de verwerking van kabeljauw tot
stokvis populair. De stokvis wordt op stellages te drogen
gehangen, beschut voor de regen. Kabeljauw drogen tot stokvis
is een ideale manier om kleine vangsten te verwerken.
De Kabeljauw wordt in de wind te drogen gehangen aan stokken,
nadat eerst de kieuwen zijn verwijderd. Het drogen duurt
minimaal drie maanden, en de gure koude Noordse wind is er
voor nodig. Stokvis is een vis welke zo hard als een plank is.
Stokvis recept
Gebruik een halve kilo stokvis. Week de stokvis een
dag in het water. De vis is dan zacht: maak er met
behulp van touw een rolletje van.
Kook de vis in een uur gaar.
laat het water niet koken. Het moet bijna koken.
dien de stokvis op met mosterdsaus.
klipvis en bacalao, bakkeljauw
. In andere Europese landen is kabeljauw drogen niet mogelijk:
de vis dient dan eerst gezouten te worden omdat de gemiddelde
temperatuur te hoog is en wordt verkocht onder de naam
"klipvis". Stokvis en klipvis bestaan voor 40% uit eiwit
en dienen eerst enkele uren geweekt te worden, een dag
lang is het beste, maar hebben dan nog weinig smaak.
Klipvis wordt als Bacalou verkocht en is een belangrijk
Noors export product naar vooral Portugal.
wormen of Anisakis in kabeljauw
De worm Anisakis is een bekende parasiet van
de kabeljauw: Af en toe komt er een (levende) worm
voor in een Noordzeevis en deze haalt dan de kranten.
De worm komt voor bij haring en kabeljauw,
schelvis en zeekat.
klachten van een worminfectie
Wanneer een besmette vis rauw wordt gegeten komt
de worm in het darmkanaal terecht en boort zich
in de wand. Dit veroorzaakt heftige buikpijn.
Een aanwijzing is de eosinofilie van het bloed,
dat wil zeggen dat er, wanneer het bloed onder
de microscoop wordt bekeken, er oranje-rode
cellen voorkomen. De worm wordt met een
laparoscoop verwijderd.
Voorkomen van een worm in de kabelauw
De worm is niet bestand tegen een dag
vrieskou, dus is het tegenwoordig verplicht
kabeljauw, haring, schelvis, zalm
en zeekat een dag in te vriezen. Maar
hier wordt dus wel
eens de hand mee gelicht.
Skrei en kabeljauw
Skrei is een vorm van kabeljauw welke van trekt.
Met name in januari trekt de skrei langs de
lange Noordse kust. Skrei smaakt exact hetzelfde
als de gewone kust kabeljauw maar bevat wel
minder parasieten. Skrei wordt met bootjes
gevangen welke lange lijnen met aas gebruiken.
Skrei komt tegenwoordig veel voor in viscampagnes,
bedoeld om het imago van de kabeljauw op te vijzelen:
Verander het negatieve beeld van kabeljauw
(Industriele vis vol met parasieten, door
overbevissing bijna uitgestorven),
in een romantisch ambachts imago.
kabeljauw of gul en hengelsport
Vis op kabeljauw in de winter met als aas een zeepier of zager.
Gebruik zwaardere lijnen, een kabeljauw is een sterke vis.
Lernaeocera branchialis is een eenoogkreeftje welke
kabeljauwachtigen infecteert, zoals wijting en kabeljauw.
De levenscyclus is biezonder : er zijn twee verschillende
gastheren nodig: een platvis (bot, schol, tong etc) en een kabeljauwachtige,
zoals wijting en kabeljauw. Tussen deze stadia in is de Lernaeocera
vrijzwemmend.
1 Nauphlius stadium, vrijzwemmend
2 platvis infectie
3 het eenoogskreeftje plant zich geslachtelijk voort, vrijzwemmend
4 Kabeljauwachtige infectie van de kieuwen : Lernaeocera zuigt het bloed op.
5 De eieren ontwilkkelen zich tot nauphilae
Lernaeocera branchialis
Lernaeocera branchialis is de belangrijkste
parasiet van de kabeljauwachtigen. Een groot
deel van de kabeljauw vangst gaat hierdoor verloren: de vissen zijn te verzwakt
om zich voort te planten.
.
Waddeneilanden
De hieronder genoemde planten en dieren zijn
alle rondom Texel, Vlieland, Terschelling
en Ameland te vinden.
Alfred Brehms (1829-1884) is de aucteur van
"Tierleben ", vertaald als "Het leven der dieren"
(Brehms Life of animals). De volgende illustraties
zijn uit deze uitgave:
Haring achtervolgt door Schelvis en Kabeljauw boven een veld
van Vingerwier. Een plaat uit 1880 van Heinrich Harder.
1 Kabeljauw
2 Haring
3 Schelvis
4 Vingerwier
Schelvis is kleiner dan Kabeljauw en heeft een puntige
eerste zwarte rugvin. Het wegvangen van de Kabeljauw heeft
een toename veroorzaakt van die dieren welke het
Vingerwierwoud voor de kust aantasten.
welke Kabeljauw is verantwoord?
Allereerst dient de Kabeljauw uit Noordzee en Oostzee
vermeden te worden wegens de dalende populaties daar,
en de Oostzee Kabeljauw komt uit sterk vervuild water.
Ook Kabeljauw uit de Barendszee is overbevist.
Daarnaast dient Kabeljauw welke met de zogenaamde boomkor
methode gevangen wordt vermeden te worden. Bij deze
methode wordt de zeebodem omgewoeld en vernield.
Daarnaast gebruikt deze methode veel energie.
Dit is bijvoorbeeld met de Ijslandse Kabeljauw het geval.
Het MRC label
Het MRC label is een poging om alleen op een
verantwoorde manier gevangen kabeljauw aan te duiden.
Hierbij wordt de zeebodem gespaard en is
er minder brandstofverbruik. Maar ook met MRC label
blijft het belangrijk om de totale vangst
van kabeljauw terug te brengen.
Alaska pollak , een soort wijting is een goed
alternatief voor kabeljauw en heeft tegenwoordig
ook het MRC label.
kabeljauw en kibbeling
Kibbeling was vroeger brokken kabeljauw in
beslag te wentelen en dan in olie te bakken.
Tegenwoordig wordt vooral de Alaska pollak,
heek, wijting en koolvis gebruikt. Kibbeling
wordt met remouladesaus gegeten:
recept remoulade saus
1 augurk
1 eetlepel kappertjes
1 grote ui
2 dl mayonaise,
1 eetlepel (krul)peterselie,
1 middelgrote augurk,
Snij de augurk , ui en peterselie fijn, meng dit
met de mayonnaise, voeg zout en peper naar smaak toe.
Eventueel kan:
- een eetlepel mosterd erbij.
- Dragon dille of kervel in plaats van de peterselie
- zilveruitjes erbij.
- een fijngeprakt hardgekookt ei
- 4 eetlepels crème fraîche
Kabeljauw wordt in Scandinavie gedroogd tot stokvis.
Deze foto is gemaakt op de Lofoten door Piet van
Kroonenburg, schrijf naar : Stokvis
Kabeljauw (onder) en Schelvis, een plaat van Brehm.
De Noordzee Kabeljauw in de Noordzee is op
een dramatisch dieptepunt, en het ziet er niet
naar uit dat Kabeljauw zich zal herstellen. In
2008 is er een nieuw diepte punt in het paaibestand
bereikt. Het paaibestand is het gewicht van die
vissen die geslachtsrijp zijn en die in het volgende
jaar voor nakomelingen kunnen zorgen.
kabeljauw in 2012
Zoals te verwachten viel is de kabeljauw nog steeds
op een diepte punt, howel er sinds het absolute
dieptepunt van 2006 een kleine toename te zien.
Het quotumadvies voor 2012 is 31.800 ton.
Maar het enige goede advies: de vangst moet volledig
worden stopgezet worden.
kabeljauw in 2013
De kabeljauw kwam opnieuw negatief in beeld
toen een grote groep hoogleraren tegelijk
ernstig ziek werd na het eten van kabeljauw.
Opvallend hierbij was dat het in een
vooraanstaand restaurant gebeurde, dat
van Krasnapolski. Bacterieen in de kabeljauw
bleken de oorzaak, niet gif of parasieten.
Bakkeljauw wordt veel gegeten in Suriname, vaak in
combinatie met moksi alesi, wat een ander woord in voor
gemengde (basmati)rijst.
Voor bakkeljouw wordt niet altijd kabeljauw gebruikt,
vaak ook leng en lom.
broodje bakkeljauw of bacalao
Een broodje bakkeljauw is een bekend surinaamse
lekkernij: Hierbij wordt de bakkeljauw eerst
gekookt samen met tomatenketchup en mespunt trassie,
en daarna even gebakken, en dan 15 minuten stoven.
volksvoedsel is goedkoop, makkelijk en vooral erg lekker.
Vroeger werden de lekkerbekjes en kibbeling
van wijting of kabeljauw gemaakt,
deze zijn echter overbevist.
Lekkerbekjes worden tegenwoordig meestal van Pollak
gemaakt, een andere kabeljauwachtige. Pangasius
is een andere vis uit Zuid-Oost Azie welke
hiervoor wordt gebruikt, en niet tot de kabeljauwachtigen behoort.
Voor lekkerbekjes gebruiken de meeste viskramen
heekfilet, dit is goedkoper, maar niet lekkerder dan kabeljauw.
Steenbolk is prima geschikt voor kibbeling.
kibbeling beslag
Voor beslag wordt een mengsel van melk en bloem gebruikt.
Het moet wateriger zijn dan pannekoekenbeslag. Te dik
beslag doet een soort vispannenkoek ontstaan. Het beslag dient
ervoor om te voorkomen dat de vis verbrandt.
Bak de kibbeling in een frituurpan op 180 graden.
Kabeljauwachtigen of Gadiformes
De meeste kabeljauwachtigen zijn gemakkelijk te herkennen aan de 3 rugvinnen en de 2 buik- of anaalvinnen.
de kabeljauwachtigen hebben onder de kin een kleine uitstulping, de kindraad.
Daarmee zoeken ze in de bodem naar voedsel.
De kabeljauwachtigen zijn uiterst belangrijk in de commerciele visserij: de wijting kabeljauw
Schelvis koolvis of pollak
Kever
Kwabaal Steenbolk
Vijfdradige meun
Oude afbeeldingen
vintage
Op deze website zijn oude afbeeldingen uit biologie
en zoologieboeken te vinden. De afbeeldingen zijn
beschermd door middel van een onzichtbaar
watermerk. Alle afbeeldingen zijn van (ver)
voor de tweede wereldoorlog. Onderstaande is
een selectie, er zijn er in totaal 400, verspreid
over meer dan 700 webpagines.
